14 Aralık 2009 Pazartesi

Ufo ayda kaç liralık elektrik yakar?

Genelde merak edilen ve internette araştırılan bir konudur ufoların ne kadar harcayacağı. Aslında bunun hesabı oldukca basittir(?). Öncelikle ufo dediğimiz şey genel manada infrared ısıtıcıdır ama selpak mevzuunda olduğu gibi marka ismi ürün isminin yerini almıştır.
Bu tip ısıtıcıları satın alırken güclerine göre alıyorsunuz (2000w, 2500w, 3000 w gibi). Isıtıcı gücü ısıtıcının birim zamanda harcadığı elektrik enerjisi miktarıdır. Dikkat ederseniz faturarınız hesaplanırken elektrik fiyatı KWh (kilowatt-saat) cinsinden hesaplanır. Dolayısıyla siz ufonun harcayacağı elektrik miktarını hesaplarken bu gücü ısıtıcının çalışma süresi ile çarpıp toplam kaç KWh harcamanız olduğunu bulacaksınız ve sonra elde ettiğiniz değeri elektriğin KWh birim fiyatı ile çarparak kaç para ödeyeceginizi hesaplayacaksınız. İşin daha anlaşılır olması için şimdi rakamlarla konuşalım;
3000 w ısıtıcının gücü=3000/1000=3KW
Isıtıcı 1 saat çalışırsa h=1
dolayısıyla harcamanız=3KW* 1h=3 KWh
1KWh elektrik 20 kuruş + tüketim vergisi + KDV
O zaman 1 saat çalışan ısıtıcı için hesap:
3 * 20 kuruş= 60 kuruş (vergiler zaten bu ısıtıcı çalışmasa da olacağı için katmıyoruz.)
Yani hesabımıza göre bu ısıtıcı 1 saat kesintisiz çalışırsa yaklaşık 60 kuruş harcar. Ancak günde 10 saat çalışsa 6 lira ayda 180 lira gibi bir hesaba girer isek yanılırız.
Çünkü bu ısıtıcılar derece ayarlıdır ısıtılan ortam istenilen dereceye geldiğinde dururlar. Dolayısıyla bu anlarda elektrik sarfiyatı yoktur. Bu durumda harcayacağınız elektrik, ısıtacağınız ortamla da ilgilidir. şayet ısıtacağınız alan dar ise ortam hemen ısınır ve ısıtıcı termostatı rezistansı devre dışı bırakarak ısıtıcıyı durdurur. Çok geniş bir alan ısıtıyor iseniz ısıtıcı daha fazla devrede kalacaktır. Şimdi sigara yasağı ile işte, dış ortamda ufo kullanın reklamları çıkıyor ya, bunu dış ortamda kullananlar aynı cihazı ev ısıtmada kullananlarla aynı süre çalıştırsalar da daha fazla para öderler. Çünkü ortam hep soğuk kalacak ancak makina gövdesi çok ısınınca termostat elektriği kesecek.
Şimdi dönelim bizim ev hesabına:
Evinizde ısıttığınız odanın pek büyük bir oda olmadığını var sayarak ufonun 10 saat açık bırakıldığını varsayalım. bu süreyi direk h=10 diye hesaba katmayın. Durma sürelerini düşün. Şimdi bu sürenin yarısında cihazın durduğunu varsayalım.
10/2=5 saat
Güç 3kw*günde 5 saat * 30 gün= 450kwh
450*20 kuruş=90 lira yapar.
Yani ufonuz bir ay boyunda günde 10 saat civarı çalışsa yaklaşık 90 lira harcayacak. Ama tekrar söylüyorum bu miktar oda ebatınıza göre değişir. Bundan daha tutarlı bir hesap yapmanızın tutarlı yolu elinize kronometreyi alıp durma sürelerini toplamak.
Ta ta ta tammm bu da tutmaz çünkü ev içi ısınız ortam ısısına bağlı yani dışarısının soğukluğuna görede bu durma süresi, odanın ısınma süresi değişir. Çok soğuk günde biraz daha fazla yakar, ılık günde az.
Yani bunu yüzde yüz hesaplama problemli. Siz iyisimi benim verdiğim hesaptaki gibi gücün kw değerini, birim fiyat degeri ve çalıştırma süreniz ne ise onun yarısını çarpın ortalama birşey bulun.
Ya da işte hesap işte yol buyrun araştırmacı Türk Milleti ay içinde farklı günlerle çalıştırın kronometreleri. Her ayın ortalamasını buluverin. :)

30 Ekim 2009 Cuma

Kaçak Akım Rölesi



Resimde gördüğünüz sigortaya benzer cihazın adı kaçak akım rölesidir.
Genelde kullanıcılar tarafından sigortaya benzetilmekle beraber gerek bağlantı gerekse kullanım amacı olarak sigortadan biraz farklı olan bu eleman bir insan evladının elektrik çarpmalarına karşı en iyi dostudur.
Dikkatli bakarsanız bu elemanda 4 adet terminal var oysa sigortalar 2 terminallidir. Sigorta üzerinden faz hattı geçer. Oysa bu eleman üzerinden hem faz hem nötr hattı geçer. Eleman üzerinde yazan ln40A değeri üzerinden 40 amper geçirilebileceğini belirtir. Ancak hemen altında yazan 30 mA değeri ise bizim için önemli kısımdır. Bu eleman faz ve nötürün dengesine bakar. Bunu söyle düşünün eve giren akımı ölçüyor ve çıkan akımı ölçüyor.
Giren akım - çıkan akım = 30 mA olursa elektriği kesiyor.
Peki neden?
Çünkü eve giren enerjinin dönüşü yoksa :
1) Evde elektrik kaçağı var. (kusura bakmayın prensib icabı bunun açıklamasını ve nasıl yapıldığını yazamam :) )
2) Ev içerisinde biri elektriğe çarpılıyor.(sigorta konusunda anlattığım şu küçük kız)
Bir insan için ölüm tehlikesi 30 mA da başlar bu sebeble bu eleman 30 mA'lık kaçakta elektriği keser ve çarpılan kişiyi kurtarır. 300 mA' de ise yangın tehlikesi başlar. Bu sebeble aynı cihazın 300 mA' ya ayarlı olanlarıda mevcuttur. Bunlara yangın koruma rölesi de denir.

1995 yılından itibaren bina girişlerine bunların konulması mecburi hale gelmiştir. Eski binalarda ise bulunmazlar. Herkes üzerine alınmasın ancak ülkemizdeki bazı yerlerde de yukarı da sözünü ettiğim birinci nedenden dolayı yeni binalarda da bu elemanları göremeyebilirsiniz.

Bu cihazın 300mA'lık modeli evvelsi yaz bizzat benim hayatımı kurtarmıştır. (aparmanın merdiven altındaki hidroforu devreye alırken zeki! tesisatçının ters bağladığı faza yakalanmışsanız o dar alanda normal şartlar altında da pek kurtulma şansınız olmuyor.)

Şayet ev tesisatınız eski ise ve bundan yok ise takdırmanızda fayda var. Çünkü sizi kurtarabilecek en önemli koruma önleminizdir.
Bu arada almışken iyi bir marka alın. Piyasada 10 tl' ye satılan modeller mevcut ama tavsiye edemicem. Burda marka vermiyeyim, siz zaten iyi markaları az çok kestirebilirsiniz veya alırken sorabilirsiniz.

(Yazıda geçen eleman ibaresini argo bir tabir olarak algılamayın. Çünkü elektrikte ve elektronikte parçalar için eleman ve malzeme tabirleri yaygın olarak kullanılır)

29 Ekim 2009 Perşembe

elektrik sigortaları ne işe yarar?

Sigortanın kullanım amacı nedir?
Evlerde bildiğiniz üzere bina girişinde ve evinizin girişinde panolar içerisinde sigortalar bulunur. Bina girişindeki sigorta genel manada evinize giren tüm elektriğin üzerinden aktığı bir koruma elemanıdır. Evinizin içindeki panodaki (tali-ara tablo) sigortalar ise ev içinde bir ağacın dalları gibi kollara ayrılıp alıcılarınıza yayılan elektrik hatları üzerindeki koruma elemanlarıdır.
Bildiğiniz gibi faz, nötr ve topraklama adında üç ayrı hat var. Bir linyede (ev içi elektrik hattı) elektrik normal şartlar altında yalnız faz hattında olur. nötr hattı ise isminden de anlaşıldığı üzere hep sıfır potansiyeldedir. Herhangi bir kaçak durumunda ise normalde nötr gibi boş olan topraklama hattında da elektrik görülür.
Sigortalar fazdaki elektriğin nötüre teması yani kısa devre durumunda atan koruma elemanlarıdır. Yine topraklama tesisiniz iyi ise herhangi kaçak durumunda da atarlar. Evlerinizdeki alıcıların dış metal aksamı bu sebeble topraklamaya bağlıdır. Örneğin çamaşır makinenizin gövdesi topraklanmıştır. Böylece herhangi bir kaçak olursa siz dokunup zarar görmeyin diye sigorta atacaktır.

Teoride herşey harika ancak pratikte ?
Ne yazıkki!

Birçok topraklama hattı iyi nitelikte değildir ve kaçak olsa dahi hattın iç direnci yüksek olduğu için sigorta atmaz.
buraya kadarki tüm anlatımımız genel bilgi vermek üzerine idi. Şimdi gelelim doğru bildiğimiz yanlışa:
Bu sigortalar anlattığımız durumlarda çalışan cihazlar. Ancak toplumun büyük bir çoğunluğu sigortanın insan hayatını koruduğunu - koruyabildiğini düşünür. Oysa siz sigortaların üzerine baktığınızda 10 amper 16 amper gibi değerler görürsünüz. Bunlar sigorta akım değerleridir örneğin 16 amperlik bir sigorta 16 amper aşıldığında atacaktır.
Şimdi bir seneryo yazalım küçük kızınız prize bir metal soktu ve çarpılmaya başladı. Kızınızın üzerinden geçen akım 16 amperi aştığında sigorta atacaktır. Halbuki küçük kızınızın hayati tehlikesi 0,03 amperde başlar 0,3 amper aşıldığında durum ciddileşir ve 0,5 amper civarı ise sizin için büyük bir acının yaşandığı andır.
Siz bu büyük acıyı yaşarken sigortanız kılını dahi kıpırdatmaz çünkü daha 16 ampere çok vardır. Onun gözünde kızınız ise devreye alınmış bir ampülden farksızdır.
Haberlerde banyoda çarpılan insanlar duyarsınız işte çamaşır makinası kaçak yapmıştır vesaire. "Yav sigorta yokmuymuş " falan diye düşünmeyin topraklama yok, sigorta çarpılan adamı ne yapsın o işine bakıyor, kendi eşik sınırını kontrol ediyor.
Sigortalar ev içi tesisatınızı korumakla yükümlüdür sizi değil.
Bir yerde kısa devre olur, kablolar birbirine yapışır atarlar. Aşırı akımlar çekilmektedir, tesisat kablolarınızın yanma tehtidi ortaya çıkar atarlar.
Ha dediğim gibi topraklamanız iyiyse makina gövdesine kaçak olursa da atarlar ama emin olun genelde bu olmaz.
Evinizde sürekli atan birşey var ya hani hep aşağıya inip kaldırıyorsunuz. O sigorta değil kaçak akım rölesi sizi koruyan yegane dostunuz bir sonraki yazıda onu anlatalım.