Kaçak Akım Rölesi

Resimde gördüğünüz sigortaya benzer cihazın adı kaçak akım rölesidir.
Genelde kullanıcılar tarafından sigortaya benzetilmekle beraber gerek bağlantı gerekse kullanım amacı olarak sigortadan biraz farklı olan bu eleman bir insan evladının elektrik çarpmalarına karşı en iyi dostudur.
Dikkatli bakarsanız bu elemanda 4 adet terminal var oysa sigortalar 2 terminallidir. Sigorta üzerinden faz hattı geçer. Oysa bu eleman üzerinden hem faz hem nötr hattı geçer. Eleman üzerinde yazan ln40A değeri üzerinden 40 amper geçirilebileceğini belirtir. Ancak hemen altında yazan 30 mA değeri ise bizim için önemli kısımdır. Bu eleman faz ve nötürün dengesine bakar. Bunu söyle düşünün eve giren akımı ölçüyor ve çıkan akımı ölçüyor.
Giren akım - çıkan akım = 30 mA olursa elektriği kesiyor.
Peki neden?
Çünkü eve giren enerjinin dönüşü yoksa :
1) Evde elektrik kaçağı var. (kusura bakmayın prensib icabı bunun açıklamasını ve nasıl yapıldığını yazamam :) )
2) Ev içerisinde biri elektriğe çarpılıyor.(sigorta konusunda anlattığım şu küçük kız)
Bir insan için ölüm tehlikesi 30 mA da başlar bu sebeble bu eleman 30 mA'lık kaçakta elektriği keser ve çarpılan kişiyi kurtarır. 300 mA' de ise yangın tehlikesi başlar. Bu sebeble aynı cihazın 300 mA' ya ayarlı olanlarıda mevcuttur. Bunlara yangın koruma rölesi de denir.

1995 yılından itibaren bina girişlerine bunların konulması mecburi hale gelmiştir. Eski binalarda ise bulunmazlar. Herkes üzerine alınmasın ancak ülkemizdeki bazı yerlerde de yukarı da sözünü ettiğim birinci nedenden dolayı yeni binalarda da bu elemanları göremeyebilirsiniz.

Bu cihazın 300mA'lık modeli evvelsi yaz bizzat benim hayatımı kurtarmıştır. (aparmanın merdiven altındaki hidroforu devreye alırken zeki! tesisatçının ters bağladığı faza yakalanmışsanız o dar alanda normal şartlar altında da pek kurtulma şansınız olmuyor.)

Şayet ev tesisatınız eski ise ve bundan yok ise takdırmanızda fayda var. Çünkü sizi kurtarabilecek en önemli koruma önleminizdir.
Bu arada almışken iyi bir marka alın. Piyasada 10 tl' ye satılan modeller mevcut ama tavsiye edemicem. Burda marka vermiyeyim, siz zaten iyi markaları az çok kestirebilirsiniz veya alırken sorabilirsiniz.

(Yazıda geçen eleman ibaresini argo bir tabir olarak algılamayın. Çünkü elektrikte ve elektronikte parçalar için eleman ve malzeme tabirleri yaygın olarak kullanılır)

elektrik sigortaları ne işe yarar?

Sigortanın kullanım amacı nedir?
Evlerde bildiğiniz üzere bina girişinde ve evinizin girişinde panolar içerisinde sigortalar bulunur. Bina girişindeki sigorta genel manada evinize giren tüm elektriğin üzerinden aktığı bir koruma elemanıdır. Evinizin içindeki panodaki (tali-ara tablo) sigortalar ise ev içinde bir ağacın dalları gibi kollara ayrılıp alıcılarınıza yayılan elektrik hatları üzerindeki koruma elemanlarıdır.
Bildiğiniz gibi faz, nötr ve topraklama adında üç ayrı hat var. Bir linyede (ev içi elektrik hattı) elektrik normal şartlar altında yalnız faz hattında olur. nötr hattı ise isminden de anlaşıldığı üzere hep sıfır potansiyeldedir. Herhangi bir kaçak durumunda ise normalde nötr gibi boş olan topraklama hattında da elektrik görülür.
Sigortalar fazdaki elektriğin nötüre teması yani kısa devre durumunda atan koruma elemanlarıdır. Yine topraklama tesisiniz iyi ise herhangi kaçak durumunda da atarlar. Evlerinizdeki alıcıların dış metal aksamı bu sebeble topraklamaya bağlıdır. Örneğin çamaşır makinenizin gövdesi topraklanmıştır. Böylece herhangi bir kaçak olursa siz dokunup zarar görmeyin diye sigorta atacaktır.

Teoride herşey harika ancak pratikte ?
Ne yazıkki!

Birçok topraklama hattı iyi nitelikte değildir ve kaçak olsa dahi hattın iç direnci yüksek olduğu için sigorta atmaz.
buraya kadarki tüm anlatımımız genel bilgi vermek üzerine idi. Şimdi gelelim doğru bildiğimiz yanlışa:
Bu sigortalar anlattığımız durumlarda çalışan cihazlar. Ancak toplumun büyük bir çoğunluğu sigortanın insan hayatını koruduğunu - koruyabildiğini düşünür. Oysa siz sigortaların üzerine baktığınızda 10 amper 16 amper gibi değerler görürsünüz. Bunlar sigorta akım değerleridir örneğin 16 amperlik bir sigorta 16 amper aşıldığında atacaktır.
Şimdi bir seneryo yazalım küçük kızınız prize bir metal soktu ve çarpılmaya başladı. Kızınızın üzerinden geçen akım 16 amperi aştığında sigorta atacaktır. Halbuki küçük kızınızın hayati tehlikesi 0,03 amperde başlar 0,3 amper aşıldığında durum ciddileşir ve 0,5 amper civarı ise sizin için büyük bir acının yaşandığı andır.
Siz bu büyük acıyı yaşarken sigortanız kılını dahi kıpırdatmaz çünkü daha 16 ampere çok vardır. Onun gözünde kızınız ise devreye alınmış bir ampülden farksızdır.
Haberlerde banyoda çarpılan insanlar duyarsınız işte çamaşır makinası kaçak yapmıştır vesaire. "Yav sigorta yokmuymuş " falan diye düşünmeyin topraklama yok, sigorta çarpılan adamı ne yapsın o işine bakıyor, kendi eşik sınırını kontrol ediyor.
Sigortalar ev içi tesisatınızı korumakla yükümlüdür sizi değil.
Bir yerde kısa devre olur, kablolar birbirine yapışır atarlar. Aşırı akımlar çekilmektedir, tesisat kablolarınızın yanma tehtidi ortaya çıkar atarlar.
Ha dediğim gibi topraklamanız iyiyse makina gövdesine kaçak olursa da atarlar ama emin olun genelde bu olmaz.
Evinizde sürekli atan birşey var ya hani hep aşağıya inip kaldırıyorsunuz. O sigorta değil kaçak akım rölesi sizi koruyan yegane dostunuz bir sonraki yazıda onu anlatalım.